Ayak bileği
yapısı ve sakatlıkları

ayakbilek.jpg (22828 bytes)Ayak bilek kemikleri 7 tanedirler.ve topluca Tarsess kemikleri olarak adlandırılırlar.Tibia dediğimiz ayak kemiği talus kemiği ile bu kemikler topluluğuyla eklem yapar.Resimdeki talus kemiği tibiadan gelen yükü topuğa ve matatarsal dediğimiz ayak kemiklerine doğru dağıtır..Ayak topuğuna calcaneus tenir.Ve Talustan gelen yükü ayak tabanı olarak yere iletir.Bu nedenle topuk kemiğinin yere geniş bir temas yüzeyi vardır.Calkaneus (Topuk kemiği)ayak bileğindeki tarsess denilen 7 kemiğin en büyüğü ve en sağlamıdır
Talus kemiği yükü öne doğru navicular kemiğe doğru iletirNavicular kemik talusun başı ve uca doğru ayak tarak kemikşleri dediğimiz cuneform kemiklerle eklem yapar.Bunlarda  önde ayak parmak kemikleriyle eklem halindedirler.Yük böylece kemikten kemiğe öne doğru iletilerek hafifletilir.Durur pozisyonda iken ayak parmak kemiklerinin uç kısımları yere temas halindedirler.Ayak bileği eklemindetalus ve ayak kemikleri arasında iç ve dış yan bağlar .ayrıca içeride iç bağlar mevcttur.Bu bağlar her zaman için darbelere maruz kalır.Çünki ayak bileği aklemi öyle çok komplike hareketlar yapabilen bir eklem değildir.Zorlamalara pek gelmiyen bir eklem yapısı vardır.
Basit burkulmalarda yada daha ağır burkulmalarda(Antors) genelde ağrı nedeniyle bir kaç gün istirahat eder ayağımızı zorlamaz daha sonra tekrar işimize döneriz.Burkulmalarda radyografi çektirmediğimiz gibi alçılı tespite ihtiyaçta duymayız.
Bu tip burkulmaların sık sık tekrar etmesi ise tedavi yöntemlerinin iyi olmamasından ileri gelir.
Ayak bileğinde çeşitli bağlar vardır.İç malleolü ayağın iç bölümüne bağlıyan Deltoit  bağ bulunur..Bu üç bölüm halinde önden arkaya doğru burayı sağlamlaştırır.
Dış bölümde ise Fibulayı calcaneusa bağlıyan Yan Ligament mevcuttur.(Calcaneo-Fibular).
Ayrıca Tibiayı Fibulaya bağlıyan kemiklerarası membran bulnur.Bunun alt ucunda Posterior Tibua-Fibular bağ yer alır.
Daha birçok bağ varsada ayak bileği burkulma ve kırıklarında daha çok bu bağlar kopar veya zedelenirler.
Ayak bileği burkulma ve kırıklarında ayak değişik şekillerde zorlanır.
İÇ YAN BAĞ
bilek1.jpg (18090 bytes)iç yan bağ çok sağlam olduğundan genelde az zedelenir.Ayağı özellikle topuğun dışa doğru zorlanması(Pronasyon-Valgus) bu bağın burkulmasına ,daha şiddetli olması halinde bağın kopmasına  ve iç malleol ile birlikte fbulanın alt ucununda kırığına sebep olur.Bu şekilde iç Malleol kırılmış,dış malleolun ayak bileğinden 5-8 cm yukarısında bir kırık meydane gelmiş ayak bileğindende yarı çıkık durumu ortaya çıkmıştır.(Pott Kırık)
Ağır bir klinik tablo görülür.Ayak bileğinde şişme,iç ve dış malleol önünde şiddetli bir ağrı vardır.Yapılan radyografide yukarıda anlatılan durumu ortaya çıkar.Tedavi öncelikle konservatiftir.Yani ameliyata hemen gerek
bilek2.jpg (14123 bytes)
yoktur.Hastanın uyutulmasından sonra gerekli düzenlemeler yapılır ve alçılı tespite alınır.burada önemli olan nokta iç malleoldeki  kırığın uç uça gelmesidir.Bu kırık eklem yüzeyini kapsadığından iyice onarılması gerekmektedir.Eğer bu durum başarılamazsa ameliyata ihtiyaç duyulur.Amaliyat kolaydır.Genel anastezi altında iç malleol vidalanır.Yarı çıkık durumuda düzeltildikten sonra o tarak alçıya alınır.
İç malleol kırıklarınıda bu arada görmek faydalı olur.Bu bölgenim kırıkları
ya sıkışma yada deltoid bağın çekmesi ile olur.Topuk ayak bileğinden içe (Adduksiyon) veya dışa doğru zorlanırsa,iç malleol kırığı meydana gelir.B tip kırıklar sporcularda sıklıkla meydana gelir.Ayağın iç bölümünde şiddetli ağrı ve şişme vardır.Yapılan radyografide iç malleol kırığı saptanır.Kırık ayrışmamışsa alçılı tespit uygundur.İki veya üçbuçuk aylık tespitten sonra   hasta yükbilek3.jpg (16527 bytes) vermeden koltuk değnekleri ile yürütülür.
Kırıkta ayrışma varsa genel anastezi altında (Redüksiyon denenir)Olumlu sonuç yukarıda anlatılan tedaviyi gerektirir.Redüksiyon başarısız olursa amaliyatla iç malleol tibiaya vidalanır ve o taraf alçılı tespite alınır.(Diz altına kadar.)Bu bölüm kırıklarında yerine tespiti çok iyi yapmak gerekir.Aksi takdirde Pseudoartriz çok (yalancı oynak)çabuk gelişir.Tadavisi ise daha karışıktır.
Dış yan bağın zedelenmesi ve fibulanın alt ucununda kırılması şu şeilde olur.Bu cins burkulmalara ve fibula alt ucu kırıklarına çok sık rastlanır.Bu lezyon ayağın içe dönmesi(Süpinasyon) sonucu oluşur.Eğer travmanın şiddeti az ise bağ lezyonu çok ise fibulanın ucunu kırdığı bilek4.jpg (14568 bytes)gibi,travma biraz daha uzarsa iç malleolüde sıkıştırma sonucu kırabilir.Dış malleolde ağrı ve şişme mevcuttur.Yapılan radyografide kırıklar görülebilir.Eğer bu burkulmada bağ lezyonu saptanır,kırık olmazsa o tarafı diz altına kadar 3 hafta alçılı bandaj aalmak gerekir.Kırık var fakat ayrışmamışsa gene alçılı bandaja konulur.İç ve dış malleolün ikisindede kırık vardsa gene konservatif tedavi dedenir.Eğer tespit yapılamıyorsa iç malleole vida ,dış malleolede bazı durumlarda meduller(Kemik içi) veya rush çivisi kullanılabilir.Alçılı tespit gereklidir.Son olarak ayağın dışa (Abduksiyon)
veya içe(Adduksiyon) dönme ile olan kırılmaya trimalleoler(Cotton) kırığı denir.Bu tip kırıkta iç ve dış malleolar kırıldığı gibi talus dışarı kayar.Ayrıca Tibuo-Fibular bağ(Posterior tibuo fibular ligament)da kopar.Ayak bileği şiş ve deformedir.(Şekli bozulmuştur)Yapılan ön ve yan radyografilerde durum açıklıkla görülür.Kırıklarda ileri derecede kayma yoksa konservatif tedavi yöntemleri uygulanır.Deplasman (Ayrışma) var ise redüksiyon denenir.Olmadığı takdirde cerrahi yöntem uygulanır.Önce arka malleol ,sonra dış ve iç malleoller osteosentez vasıtaları ile onarılır,diz üstüne kadar alçıya alınır.8 ila 10 hafta sonra alçı alınır ve fizik tedaviye geçilir.
Ayak burkulmaları (Antors) ve kırıklarında radyografinin yeri her zaman başkadır.Durum radyografiye göre değerlendirilir ve programlandırılır.Basirt burkulmalarda dahi alçılı tesit gerekebilir.Bunlar yapılmadığı takdirde,devamlı bir sakatlık kalabildiği gibiher zaman ağrı şikayetleri ön planda olur.